Op The Scent of Cinnamon schrijf ik regelmatig over introversie en mijn eigen introverte perikelen. Vandaag ga ik het echter over een andere karaktereigenschap hebben, namelijk hooggevoeligheid, of hoogsensitiveit. Een term die in 1996 werd geïntroduceerd door de Amerikaanse dr. Elaine N. Aron, een psychologe die onderzoek doet naar hooggevoelige personen; highly sensitive persons, of HSP’ers.
Zelf weet ik sinds 2013 dat ik hooggevoelig ben. Ik bezocht dat jaar een psychologe vanwege mijn chronische pijn, aangezien ik me afvroeg of die pijn misschien een psychologische oorzaak had. Ik wist op dat moment nog niet dat ik hypermobiliteit, fibromyalgie én de Ziekte van Lyme heb. De psychologe stelde hooggevoeligheid bij mij vast. Uiteindelijk bleek dat niet de hoofdreden van mijn pijn, maar het maakt de pijn er zeker niet minder op. Samen met de psychologe heb ik een tijdje gewerkt aan het ‘omgaan met hooggevoeligheid’ en heb ik op haar aanraden een aantal boeken over het onderwerp gelezen.
Reuze interessant allemaal. Ik heb veel over mezelf geleerd en zeker wat toepasbare tips meegekregen. Het nadeel aan het lezen van de boeken (en blogs) vond ik echter dat HSP soms nogal wordt opgeheven. Alsof het een gift is, we speciaal zijn en misschien zelfs magie kunnen uitoefenen. Nou, meine damen und herren. Ik zal jullie uit je droom helpen. Dat is niet zo.
Wél is het zo dat hooggevoelige mensen vaak beter naar hun intuïtie luisteren. Meer bezig zijn met spiritualiteit, esoterie, filosofie, of andere ongrijpbare denkwijzen.
Goed. Wat is HSP?
Voor het gemak definieerde ik hooggevoeligheid hierboven als een karaktereigenschap. In werkelijkheid is dat iets te kort door de bocht, want hooggevoeligheid wordt veroorzaakt door een hypersensitief zenuwstelsel. Het informatieverwerkingssysteem in de hersenen van de HSP’er mist het filtertje dat bepaalt welke informatie verwerkt moet worden en welke niet. Zodoende komen álle prikkels uit de omgeving binnen bij de HSP’er, waardoor hij of zij snel overprikkelt raakt.
Een orgaantje in de hersenen, de amygdala, koppelt op zijn beurt al deze prikkels aan emoties en slaat die emoties vervolgens op. Maar, doordat er zoveel prikkels binnenkomen, zijn die emoties heel sterk, worden ze intenser ervaren én blijven ze langer hangen.
Hooggevoeligheid (of hoogsensitiviteit/hypersensitviteit) betekent dus simpelweg dat de HSP’er binnenkomende informatie intenser ervaart dan de niet-HSP’er. Zo zal hij meer last hebben van een prikkend kaartje in zijn trui en kan hij minder goed omgaan met onrecht, doordat hij intenser met anderen meevoelt. Bij hooggevoeligheid gaat het dus zowel om fysieke informatie (geur, licht, geluid, aanraking), als om emotionele informatie (gevoel en intuïtie).
Mijn favoriete omschrijving van de HSP’er is De Prinses op de Erwt. Koningin der HSP’ers! (Wat er dan weer op wijst dat er ook in de 19de eeuw al mensen met HSP rondliepen en dit dus geen verzinsel is van de huidige tijdgeest) (Ik bedoel, anders zou je zo’n sprookje niet kunnen verzinnen, toch?) (Of wel?).
4 Kenmerken van hooggevoeligheid
Hooggevoeligheid bestaat dus uit vier verschillende facetten (aldus Dr. Aron), facetten die worden gebruikt door psychologen om HSP bij mensen te constateren:
- Depth Processing. HSP’ers nemen alles om zich heen in zich op, om dit vervolgens te analyseren en te verwerken.
- Overstimulation. Doordat de HSP’er alles in zich opneemt en analyseert, is hij of zij snel overgestimuleerd. Immers, er is maar een bepaalde hoeveelheid informatie die tegelijkertijd kan worden verwerkt.
- Emotional reactivity and empathy. De HSP’er reageert sneller op emoties van zichzelf en van anderen. (a.k.a. huilt sneller bij een film, voelt sneller aan dat de ander gestresst is).
- Sensitive stimuli. Super gevoelig voor geur, geluid en licht. Een te felle lamp in aan het plafond kan zorgen overprikkeling.
Zelf herken ik al deze vier facetten enorm. Naar de kermis, langs een drukke weg lopen, of winkelen op koopzondag zijn voor mij geen optie. Er zijn dan teveel impulsen die allemaal worden geanalyseerd en dat kost bakken vol energie. Ik raak ervan in paniek en ga het liefst ergens in een hoekje op de grond zitten (dat doe ik niet hoor).
Daarnaast ben ik heel erg gevoelig voor gestreste, zenuwachtige, of chagrijnige collega’s of huisgenoten. In die mate dat ik er soms intens verdrietig van wordt of er buikpijn van krijg.
En tja. Last but not least. (Je zult nu misschien denken dat ik gek ben) (You’ve been warned). Maar als ik geconcentreerd wil werken – aan mijn thesis, blog, of wat dan ook – dan doe ik het rolluik omlaag en zit ik in een donkere kamer te werken met alleen mijn bureaulampje en beeldscherm als bron van licht. Als een kluizenaar in een grot. Ook heb ik altijd een enorme hekel gehad aan witte muren, wat nogal wat complicaties oplevert bij verhuizingen van studentenkamer naar studentenkamer. (Want ja, haal die kwast maar weer te voorschijn). En zie ik het liefst een bruintint op de muur.
Charelle. Heb jij dan pijn omdat je hooggevoelig bent?
Nee. Hooggevoelig is niet hetzelfde als overgevoelig. In feite heb ik net zoveel pijn als een niet-HSP’er zou hebben. Ook al is pijn niet meetbaar. Wel is het zo dat harde geluiden en nare emoties mijn pijn wel moeilijker maken. Daarnaast is pijn uiteraard een fysieke prikkel, een prikkel die door de amygdala wordt omgezet in een onprettige emotie. Dat is ook de reden waarom mensen met veel pijn snel depressief worden. Gelukkig kan ik dit over mezelf niet zeggen. Ondanks dat ook mijn pijn met regelmaat echt teveel wordt en zich evalueert tot een potje janken. Maar daarmee ben ik nog niet depressief. Gelukkig.
Blijheid en geluk
Onterecht beschrijf ik hierboven alleen nare gevoelens die je intenser ervaart als HSP’er. Maar uiteraard ben je als HSP’er ook blijer, gelukkiger en sneller voldaan dan een niet-HSP’er. Iets kleins kan de HSP’er al héél gelukkig maken. Bijvoorbeeld het lezen van een boek. Het eten van een lekker koekje. Of het horen van een mooi liedje op de radio. Hoe de HSP’er dat uit, hangt er echter vanaf of hij introvert of extravert is.
HSP en introversie
Eigenlijk is er nog maar weinig bekend over HSP, ondanks dat volgens Dr. Aron 10-20% van de bevolking hooggevoelig is. Maar duidelijk mag zijn dat hooggevoeligheid voortkomt uit het zenuwstelsel en niet uit je persoonlijkheid. Toch zul je na het lezen van dit artikel misschien het gevoel hebben dat introversie en HSP twee dezelfde concepten zijn. Maar zowel de introvert als de extravert kan hooggevoelig zijn. Immers, ongeveer de helft van de Europese bevolking is introvert, zij kunnen dus nooit allemaal HSP’ers zijn.
Precies daarom leg ik volgende week het verschil uit tussen beide termen.
Ben jij hooggevoelig? Laat dan je ervaringen achter in de comments. Wie weet plaats ik over een tijdje een aantal van de ervaringen in een apart blogartikel!
Bronnen:
Ongenae, C. (2015). Professor Elke Van Hoof (VUB) over hoogsensitiviteit. Cathérine Ongenae.
Lally, M. (2015). Highly sensitive people: a condition rarely understood. The Telegraph.
Bont, C. (2013). Hoogsensitiviteit als kracht. Kosmos Uitgevers. (Bol.com of E-book)
Michiels, A. (2014). De Hoogsensitiviteit Survivalgids. Abimo. (Bol.com)
Dit artikel bevat affiliate links.
25 comments
Zelf ben ik ook hooggevoelig en ik herken dus alles wat je hier beschrijft. Die facetten slaan ook echt op mij. Inmiddels ken ik mezelf gelukkig al goed genoeg om te weten waar ik snel overprikkeld door raak en hoe ik dit enigszins kan verminderen, zonder het volledig te vermijden. Toch blijft het ook wel eens lastig! Moet zeggen dat ik het zelf zie als iets wat ook heel handig kan zijn, zoals dingen aanvoelen bij anderen (wat ook super irritant kan zijn, maar dat terzijde) en dat je sneller blij wordt van kleine dingetjes. Echt een goede blog dit Charelle! :)
Dankjewel Sandra! En ja, ik herken wel wat je zegt, over dat je probeert die prikkels te verminderen, zonder ze compleet te vermijden. Zo zal ik tijdens een middag wandeling liever naar het park gaan dan langs de weg lopen, maar als ik toevallig langs die weg moet omdat ik ergens heen ga, nou ja, dan is dat maar zo. Het is meer het niet bewust opzoeken inderdaad. (:
Interessant, en leuk om jouw eigen ervaringen te lezen! Maar ik weet het dus nooit zo goed bij mezelf hè. Dingen kunnen echt heel heftig bij mij binnenkomen, ik ben soms ook overly emotioneel bij films etc. Maar tegelijkertijd kan ik me, als ik wil, best goed afsluiten. Wanneer ik bijvoorbeeld door een drukke stad loop, zie ik alle mensen om me heen totaal niet (bewust). Wanneer mijn vriend dan vraagt: zag je die ene mevrouw met dat gekke hoedje? Heb ik geen idee waar hij het over heeft… Misschien heeft mijn brein al zelf een soort verdedigingsmechanisme voor mijn gevoeligheid gegenereerd, ofzo? Ik ben in ieder geval wel blij dat ik dat kan, af en toe!
Oh dat klinkt voor mij juist heel herkenbaar Sonja! Ik heb dat dus ook wanneer ik door de stad loop, dan valt echt vrijwel niets mij op als ik niet bewust probeer te kijken. Dan lijkt alles echt in een grote waas voorbij te trekken, echt hersenen op standje 0 ofzo. Maar wellicht is dat dan inderdaad een soort verdedigingsmechanisme, ik ga dat eens uitzoeken, interessant! Want thuis zie ik wel altijd meteen álles, of op school. Een schilderijtje dat scheef hangt of een fles water die iemand anders heeft neergezet. :’]
Ik heb hier inderdaad al eens over gehoord! Interessant om meer over te lezen. Ik denk dat iedereen in zeker mate hoog – of juist ongevoelig is. Zelf ben ik ook heel gevoelig, misschien ook wel ”hoog”. Ik kan me in ieder geval heel veel aantrekken van gevoelens en bepaalde vibes die mensen hebben.
Ja dat aanvoelen van vibes hoort volgens mij wel echt bij de hooggevoelige, althans, daar worden wel steeds voorbeelden van aangehaald in de boeken die ik erover heb gelezen. Vooral bij hooggevoelige kinderen is dat een sterke eigenschap, zij weten soms al eerder dat een tante ziek is dan het moment waarop die tante dat aan de ouder vertelt. Heel bijzonder vind ik dat!
Heel herkenbaar, soms is het inderdaad lastig, boodschappen doen in een drukke supermarkt bijvoorbeeld, naar het personeelsfeest gaan van mijn man, vreselijk vind ik dat,maar er zijn ook voordelen aan ,zoals je zegt ben ik ook vaak heel gelukkig met hele kleine dingen of hele kleine gebeurtenissen.En dat komt zeker van pas bij mijn chronisch ziek zijn. :-)
Leuk dat het herkenbaar voor je is Katty! En ja, waarderen van de kleine dingen is een belangrijke eigenschap als je chronisch ziek bent. Al ik persoonlijk denk dat chronisch ziek zijn deze eigenschap ook kan stimuleren. Immers, je móet wel. Maar dat hangt wel van de persoonlijkheid van de zieke af. Knap dat je dat het zo goed kunt Katty!
Een enorm interessant artikel, Charelle! Zelf ben ik sinds een aantal weken geconfronteerd met het feit dat ik wel eens een HSP’er kan zijn. Stom genoeg heb ik daar zelf nooit eerder bij stil gestaan, maar er vielen ineens vele puzzelstukjes op zijn plek, vooral ook uit de kindertijd. Ik was niet dat bijzondere, autistischachtige meisje, maar een kind dat overgestimuleerd wordt. Als we mochten spelen in de kleuterklas, zocht ik juist de hele rustige hoekjes op, kon ik niet spelen als er te veel lawaai was en zat soms letterlijk met de handen om de oren. Ook in mijn latere kindertijd, mijn tienerjaren en het heden, ervaar ik bepaalde ‘problemen’ – inderdaad op die vier facetten die jij noemt -, dat ik het boek van Elaine Aron over HSP aan het lezen ben. Ik weet niet 100% zeker of het ‘etiketje’ HSP bij mij past – überhaupt of dat te testen is (ondanks dat ik zelf gedragswetenschapper ben), aangezien het niet door de DSM-5 wordt erkend -, maar ik weet wel dat ik veel herkenning in het boek heb, in dit artikel en er daardoor zeker tips uit kan halen! Uiteindelijk is dat waar ik naar op zoek ben op dit moment: hoe om te gaan met de dingen die ik ervaar, i.p.v. een labeltje vinden die erbij past.
Een aantal maanden, bedenk ik mij nu. Begin november ben ik erachter door mijn therapeut. ;-)
Dankjewel Renske! En grappig is dat he, hoe er dan ineens veel puzzelstukjes op zijn plaats vallen. Ik ervaarde dat destijds hetzelfde. Maar ik ben het wel met je eens, het gaat erom dat je je zelf beter leert kennen en je er een weg in leer vinden. Niet zo zeer om dat je er een label op plakt. Ik denk ook eigenlijk niet dat het het wetenschappelijk te testen is. Natuurlijk kun je wel gewoon wat grappige tests doen die meer verheldering geven, maar het gaat er toch om wie jij denkt dat je bent. Aan de andere kant, ik ben nu het boek van Susan Cain aan het lezen, over introversie. En zij geeft aan dat het dus wél te testen is en vertelt ook hoe, dus dan wordt het wel weer heel tastbaar. Hoe dan ook, ik vind het ook een reuze interessant onderwerp en ga er nog wel meer over schrijven, is voor mij ook alleen maar leerzaam, haha! ^^
Ik vind dit heel interessant. Ik heb er zelf niet mee te maken maar wil er wel meer over weten. Ik ben dan niet hooggevoelig maar ik was jaren geleden wel meer gevoelig.
Leuk om te horen dat je het interessant vindt om te lezen Nesrin! En inderdaad als je meer gevoelig bent geweest kun je je wellicht ook meer verplaatsen in de hooggevoelige, aangezien je wat herkenningspuntjes hebt. (:
Hier ook een HSP’er. Weet het sinds een jaar of 4. Ik heb toevallig een artikel gepland staan volgende week over mijn ervaringen. Je hebt het goed omschreven in jouw artikel! ik ben ook erg gevoelig voor de buien van anderen om mij heen, de reden dat ik het liefste alleen ben.
Oh ik ben heel benieuwd naar je artikel Noelle, ik houd je blog in de gaten! ^^
Hier nog een! Ik weet het sinds 4/5 jaar ongeveer denk ik en er viel zoveel op zijn plek, opeens ‘snapte’ ik mijn hele kindertijd. En dan te bedenken dat ik er in eerste instantie niets van wilde weten omdat ik het te zweverig vond.
Ik ervaar het overigens over het algemeen absoluut niet (meer) als een last, ik kan er prima mee omgaan ook. Wil niet zeggen dat het nooit meer lastig is natuurlijk.
Wel geloof ik dat het zich bij iedereen anders kan uiten. Ik kom bijvoorbeeld juist heel graag op de kermis, en feestjes of drukke evenementen daar heb ik ook geen moeite mee. Mensen die ik in het voorbijgaan zie doen me niks. Maar een gezin waar een uur geleden knallende ruzie is geweest als ik binnenkom kan zomaar teveel voor me zijn, die sfeer die pik ik nog heel lang op. Soms voel ik heftige emoties van anderen ook alsof ze van mij zijn, heel bizar eigenlijk en echt wel eens vervelend.
Maar het kan ook heel mooi en handig zijn om dingen aan te voelen bij anderen, en ik kan intens genieten van hele kleine dingen.
Ik hecht niet zoveel waarde aan het labeltje, het is deel van wie ik ben en meer ook niet. Dat is mijn hele leven al geweest en dat ik inmiddels weet dat het een naam heeft verandert niks aan mij als persoon. Het besef dat ik niet ”raar’ ben was heel verhelderend, het label HSP verklaarde heel veel, maar that’s it.
Ja, sommige HSP’ers kunnen juist heel goed tegen drukke omgevingen. Sommigen zoeken het juist zelfs op omdat ze er zoveel extra prikkels van krijgen! Heel grappig hoe dat verschilt. Weet je toevallig of je meer introvert of extravert bent?
En inderdaad, het gaat niet om het label, maar soms helpen dergelijke dingen je wel om jezelf beter te leren begrijpen. (:
Super interessant artikel! :) Ik ben het ook helemaal met je eens over dat op één of andere manier HSP soort van opgehemeld wordt. Bijna alsof het een positief label is (zeker tegenover andere psycho-sociale dingen, zoals bijvoorbeeld autisme, wat weer als negatief wordt bestempeld). Ik herken een aantal punten, weet dat ik ergens vast wel neig naar HSP. Maar ik heb er geen last van, dus ook niet het idee dat ik er een sticker op moet plakken. Ik vind het alleen maar fijn dat ik mensen sneller oppik dan andere, zeker als verpleegkundige. En zit er al jaren over na te denken om psychologie te gaan studeren, zodat ik er nog meer gebruik van kan maken dat ik mensen soms haarfijn aanvoel.
Ja als psychologe kan het zeker een mooie toegevoegde waarde zijn. Aan de andere kant moet je dan denk ik wel oppassen dat je de nare gebeurtenissen en misschien negatieve vibes die je binnen krijgt dan wel goed kunt verwerken en daar niet te lang mee bezig blijft. Maar dat kun je wellicht voor jezelf wel inschatten! (:
Ik ben ook te classificeren als HSP’er, wat ik destijds heel fijn vond want dat gaf me eindelijk een soort “verklaring” waarom ik overal zo heftig op reageerde en volgens sommigen “overgevoelig” was. Het gekke: ik heb absoluut geen last van fysieke prikkels als licht of geluiden (hoewel dit wel het geval was toen ik jonger was en migraine aanvallen kreeg als er een luchtdrukverrandering was voor een onweersbui bijvoorbeeld), maar wel heel erg voor gevoelens/energie van anderen. Ook in zo’n mate als jij noemt, dat je er fysiek ziek van wordt. Nog steeds kan ik het soms wel moeilijk vinden om met zulke gevoelens om te gaan. maar, zoals jij zegt, kan ik ook weer extreem genieten van mooie muziek, kunst en eten. echt HEEL erg. haha. :) Ben benieuwd naar je andere artikelen over dit onderwerp!
Bijzonder om te lezen hoeveel meisjes uit de comments ongeveer dezelfde ervaring hebben gehad, dat ze eindelijk een ‘verklaring’ vonden. Leuk dat ook jij het een beetje herkent. En ja, het blijft moeilijk om ermee om te gaan, dat vind ik persoonlijk ook hoor!
[…] Lees ook: Wat is hoogsensitiviteit of hooggevoeligheid? […]
[…] al legde ik uit wat hoogsensitiviteit precies inhoudt, maar het komt er op neer dat hoogsensitieve personen een gevoeliger zenuwstelsel hebben en […]
[…] in de vorige zin is wel cruciaal, want ik prik zó door alles heen wat niet oprecht is, net als vele andere HSPs. Vervolgens ben ik of verliefd op deze oprechte jongeman, of ik wil gewoon dat hij nooit meer uit […]
[…] weet dat ik het vaker heb gezegd, maar als een echte HSP kan ik het nu eenmaal niet loslaten. Ja, ik rouw nog steeds om de verzameling edelstenen die ik als […]